Nieuwe NDN-cursus 17e EEUWSE SCHILDERTECHNIEKEN met een speciale module over HET SCHILDEREN VAN ‘DIEPTE’ Om een geloofwaardige DIEPTE te kunnen schilderen maakte Rembrandt gebruik van speciale focus-technieken die oorspronkelijk uit de landschapschilderkunst afkomstig waren. Hij was daarmee de eerste schilder die deze innoverende perspectiefvormen ook buiten het landschap efficiënt wist toe te passen. En wel op zo een verbluffende manier, dat daarmee zijn reputatie met ‘levensechte’ portretten en historieschilderijen definitief gevestigd was. Hoewel niemand zo overtuigend zou kunnen schilderen als Rembrandt, kunnen we wel heel veel leren van de praktische lessen die hij destijds voor zijn 17e eeuwse leerlingen had ontwikkeld. En die wisten op hun beurt deze technieken goed toe te passen. Daar gaan wij nu ook mee aan de slag in deze nieuwe NDN-module over de verschillende PERSPECTIEFVORMEN. Zoals bij alle NDN-cursussen is ook deze module is geschikt voor alle beginners en gevorderden die geïnteresseerd zijn in het verder uitbouwen van de eigen schildervaardigheid aan de hand van het inspirerende ABC van 17e eeuwse voorbeelden. In zes lessen worden tijdens deze LENTE-cursus de verschillende perspectiefvormen behandeld. Iedereen kent natuurlijk het LIJNPERSPECTIEF met horizon en verdwijnpunten. Maar dat is slechts het begin van het verhaal over DIEPTE. Want ook andere perspectiefvormen spelen een essentiële rol in het schilderen van een waarheidsgetrouwe illusie in een olieverfschilderij. Tijdens deze praktijkcursus gaan we dus niet alleen theoretisch maar ook direct praktisch aan de slag met TONAAL PERSPECTIEF, KLEURPESPECTIEF en ATMOSFERISCH PERSPECTIEF om een sterke dieptesuggestie in bijvoorbeeld het schilderen van bijvoorbeeld een portret te bereiken. • Locatie: NDN- lesatelier, Den Haag • Data: zaterdag 12, 19, 26 mei / 2, 9, 16 juni 2018 • Tijden: 10:30-16:00 uur • Kijk voor info en aanmelding op http://www.naerdenatuer.nl/cursussen_bs.htm

Nieuwe NDN-cursus 17e EEUWSE SCHILDERTECHNIEKEN met een speciale module over HET SCHILDEREN VAN ‘DIEPTE’ Om een geloofwaardige DIEPTE te kunnen schilderen maakte Rembrandt gebruik van speciale focus-technieken die oorspronkelijk uit de landschapschilderkunst afkomstig waren. Hij was daarmee de eerste schilder die deze innoverende perspectiefvormen ook buiten het landschap efficiënt wist toe te passen. En wel op zo een verbluffende manier, dat daarmee zijn reputatie met ‘levensechte’ portretten en historieschilderijen definitief gevestigd was. Hoewel niemand zo overtuigend zou kunnen schilderen als Rembrandt, kunnen we wel heel veel leren van de praktische lessen die hij destijds voor zijn 17e eeuwse leerlingen had ontwikkeld. En die wisten op hun beurt deze technieken goed toe te passen. Daar gaan wij nu ook mee aan de slag in deze nieuwe NDN-module over de verschillende PERSPECTIEFVORMEN. Zoals bij alle NDN-cursussen is ook deze module is geschikt voor alle beginners en gevorderden die geïnteresseerd zijn in het verder uitbouwen van de eigen schildervaardigheid aan de hand van het inspirerende ABC van 17e eeuwse voorbeelden. In zes lessen worden tijdens deze LENTE-cursus de verschillende perspectiefvormen behandeld. Iedereen kent natuurlijk het LIJNPERSPECTIEF met horizon en verdwijnpunten. Maar dat is slechts het begin van het verhaal over DIEPTE. Want ook andere perspectiefvormen spelen een essentiële rol in het schilderen van een waarheidsgetrouwe illusie in een olieverfschilderij. Tijdens deze praktijkcursus gaan we dus niet alleen theoretisch maar ook direct praktisch aan de slag met TONAAL PERSPECTIEF, KLEURPESPECTIEF en ATMOSFERISCH PERSPECTIEF om een sterke dieptesuggestie in bijvoorbeeld het schilderen van bijvoorbeeld een portret te bereiken. • Locatie: NDN- lesatelier, Den Haag • Data: zaterdag 12, 19, 26 mei / 2, 9, 16 juni 2018 • Tijden: 10:30-16:00 uur • Kijk voor info en aanmelding op http://www.naerdenatuer.nl/cursussen_bs.htm

In de Kunstwerkplaats van het Mauritshuis is weer een nieuwe praktijkcursus over 17e eeuwse olieverftechnieken begonnen. Deze ronde staan de schilderijen van Jan Steen (1626-1697) centraal. NDN-docent René Klarenbeek laat daar samen met een enthousiaste deelnemersgroep de geur van lijnolie opnieuw de museumruimte vullen. In de tentoonstellingszaal ernaast hangen maar liefst twintig historiënschilderijen en zelfs één tekening die specifiek dit, wat minder bekende, deel van Steens omvangrijke oeuvre tonen. De tentoonstelling JAN STEEN VERTELT – JAN STEEN’S HISTORIES is nog tot en met Moederdag te bekijken. Overigens, voor degenen die nog behoefte hebben aan een fijne cadeau-tip ligt die 13e mei op precies één week droogtijd nadat onze cursisten de laatste hand aan hun 21e eeuwse ‘Stenen’ zullen hebben gelegd...

1-daagse NDN-workshop 17e EEUWSE PREPAREERTECHNIEK VAN LINNEN EN PANELEN Op veler verzoek wordt voor het eerst deze bijzondere workshop georganiseerd. In de 17e eeuwse ateliers werden de te beschilderen panelen en doeken altijd zelf geprepareerd. En elke meesterschilder had daarvoor eigen verlangens en daardoor ook een eigen receptuur. Het zal niemand verbazen dat wij in het NDN-lesatelier de methode van Rembrandt en zijn school zullen volgen. Deze eendaagse NDN-praktijkworkshop is onmisbaar is voor iedereen die interesse heeft in het zelf prepareren van panelen en schildersdoeken. En misschien ook wel omdat de beperkingen van onze huidige fabrieksgeprepareerde ondergronden de uitbreiding van deze kennis noodzakelijk heeft gemaakt. En dat zal na deze praktijkgerichte lesdag meer binnen ieders bereik zijn gekomen. Alle verschillende materialen en stadia van het prepareren van de verschillende ondergronden worden stap voor stap behandeld. • Locatie: NDN- lesatelier, Den Haag • Datum: vrijdag 20 april 2018 • Tijden: 10:30-16:30 uur • Prijs: EU 65,00 • Stuur bij belangstelling een e-mail naar mail@naerdenatuer.nl

SPECIALE OPROEP VOOR TWIJFELAARS EN ANDERE LAATBESLISSERS: Er zijn nog slechts een paar deelnemersplekken beschikbaar bij de nieuwe praktijkcursus olieverfschilderen volgens de 17e eeuwse methode in het MAURITSHUIS. Deze ronde staan de bijzondere schilderijen van Jan Steen centraal, die nu in het museum te zien zijn. De cursus start met een rondleiding door de tentoonstelling JAN STEEN VERTELT. Daarin leert u de verhalen die bol staan van emoties beter kennen. Of u nu voor het eerst een penseel ter hand neemt, of al enige ervaring heeft met schilderen, u bent van harte welkom bij deze schildercursus in het hart van het museum. In deze praktische cursus houdt de docent René Klarenbeek rekening met de verschillende niveaus van de deelnemers. U werkt met materialen en gereedschappen die de 17de-eeuwse atelierpraktijk zoveel mogelijk benaderen. Gratis museumentree en een speciale 10-delige penselenset zijn bij deze cursus inbegrepen. VOOR WIE: beginners en gevorderden DATA: zondag 8, 15, 22 april en 6 mei 2018 TIJDEN: 10.30 - 16.30 uur LOCATIE: Kunstwerkplaats in het Mauritshuis GROEPSGROOTTE: 8 - 15 deelnemers MATERIALEN: de benodigde materialen worden ter beschikking gesteld ZELF MEENEMEN: werkkleding DEELNAME: € 350,- (inclusief 10-delige penselenset, schilderpaneel, gebruik van verf, koffie en thee) AANMELDING: uitsluitend via https://www.mauritshuis.nl/nl-nl/bezoek/activiteiten/schildercursus-jan-steen/

https://www.mauritshuis.nl/nl-nl/bezoek/activiteiten/schildercursus-jan-steen/

https://business.facebook.com/events/1776773632632266/

(PORTRET 17) Leerlingen van de Scholengemeenschap Dalton in Voorburg tonen de resultaten van de workshopserie van het NAER DE NATUER JUNIOR programma. In de eerste les van deze serie hebben ze geleerd om zelf olieverf te wrijven uit diverse poederpigmenten en koudgeslagen lijnolie. Precies zoals dat in de 17e eeuw door hun leeftijdgenoten in de grote schilderateliers ook werd gedaan. In de zes lessen die daarop volgden hebben ze hun zelfgemaakte verf in kunnen zetten bij hun 21e eeuwse zelfportretten. En die resultaten mogen er zijn!

(PORTRET 16) Ook in onze eigen tijd, vol schijnbaar doorgeschoten overwaardering voor wat persoonlijke originaliteit en individuele zelfexpressie moet heten, wordt zelden openlijk verbinding gezocht bij de voorgangers op wiens schouders wij allemaal hoe dan ook staan. En die zelfoverschatting is vreemd, want zo uniek zijn we nu ook weer niet. Het is heus geen schande te moeten accepteren dat alles wat we elkaar, zo overtuigd als we van ons zelf zijn, te melden hebben uiteindelijk niets meer dan een citaat of een variant van het al bekende zal blijken te zijn. Er blijkt zo vaak weinig echt nieuws onder de zon. Daarom zou, onder het motto van ‘beter goed geciteerd dan slecht verzonnen’, enige bescheidenheid ons af en toe beter passen. Toen de wereldberoemde Florentijnse Galleria degli Uffizi in 1888 Thérèse Schwartze (1851-1918) uitnodigde om een zelfportret voor hun fameuze galerij van schilders in te zenden, was dat natuurlijk een grote eer voor deze 37 jarige Nederlandse portretschilder. Zij was in haar tijd eerder uitzondering dan regel, want zoveel vrouwelijke kunstenaars hadden we toen nog niet. Laat staan zo een succesvolle. Schwartze was toen al één van de belangrijkste societyportrettisten van haar generatie. Met een oeuvre van meer dan duizend werken, waar ze destijds letterlijk miljoenen mee heeft verdiend, was ze bijzonder productief. Om zichzelf op een in haar ogen passend podium binnen de traditie van grote voorgangers te plaatsen, greep ze voor deze eervolle opdracht niet voor niets terug op een illuster voorbeeld. Daarvoor koos ze het even fameuze als ambitieuze zelfportret dat de Engelse hofschilder Sir Joshua Reynolds (1723-1792) zo’n 140 jaar eerder op zijn ezel had staan. Die op zijn beurt een eeuw later de portrettist George Richmond (1809-1896) wist te inspireren tot een vergelijkbare pose. De overeenkomsten zijn opvallend. Al deze schilders moeten de ogen afschermen tijdens de nauwkeurige zelfobservatie om hun zelfportret te kunnen maken, waarbij de daarvoor benodigde spiegel recht in de lijn van een ons onbekende lichtbron staat. Letterlijk oogverblindend. Daarnaast geeft deze bijzondere opstelling ons als kijker naar deze schilderijen het, ongetwijfeld overgewaardeerde, gevoel samen te vallen met het licht. En wie wil dat niet?

(PORTRET 15) De finale-les van onze speciale reprise-module over de inspirerende portrettechniek van Anthony van Dyck heeft bijzondere resultaten opgeleverd. En die mogen er zijn. Deze 21ste eeuwse reconstructies van het indrukwekkende portret dat de Antwerpse grootmeester destijds van zijn stadsgenoot, de koopman, verzamelaar en mecenas Cornelis van der Geest maakte, laten zowel hetzelfde als toch ook weer drie heel verschillende schilderijen zien. Dat komt omdat zelfs leergierige cursisten geen olieverfprinters zijn - en dat is maar goed ook. Hoewel het jammer was dat niet alle deelnemers bij deze laatste les aanwezig konden zijn, hebben we wel met deze foto een laatste aandenken aan deze bijzondere module kunnen maken. Iedereen veel dank voor de geweldige inzet en proficiat met de bereikte resultaten!

(PORTRET 14) Dat Titiaan nog wel meer bevreemdende schilderijen heeft geproduceerd blijkt wel uit deze twee portretten die hij van de prominente bisschop Filippo Archinto (1500-1558) heeft gemaakt. In de periode tussen 1553 en 1556, toen Archinto als Pauselijke nuntius in Venetië verbleef, is het linker driekwart-portret in het atelier van Titiaan ontstaan. Het opvallende portret rechts is slechts enkele jaren later daaraan toegevoegd. Beide schilderijen zijn generaties lang gezamenlijk in de collectie van de Archinto-familie in Milaan bewaard gebleven. Niets is voor eeuwig, zeker als de waarde van een object snel stijgt. Laat staan als het er twee zijn. Nadat beide portretten in 1863 op een veiling werden aangeboden raakte hun wegen definitief gescheiden. De versie links is uiteindelijk in het Metropolitan Museum of Art in New York terecht gekomen. En daar hangt het nog steeds. Slechts een ritje van twee uur met de auto later kun je in het Philadelphia Museum of Art de rechter versie bekijken. Op dit eveneens door Titiaan geschilderde portret zien we dezelfde Filippo Archinto, die vreemd genoeg deels achter een half transparant gordijn lijkt te zijn verscholen. Wat is hier aan de hand? En wat heeft deze, schilderkunstig overigens zeer interessante maar in de iconografie zeer ongebruikelijke, toevoeging te betekenen? In de zestiende eeuw, en overigens ook ver daarna, werd de Paus als kerkvader niet alleen in geestelijk-spirituele zin als de plaatsvervanger van God op aarde gezien, maar gaf hij daarnaast als kerkvorst ook leiding aan een Europese grootmacht met bijbehorende militaire betekenis. En in een dergelijke wereld kon de protegée van vandaag zomaar de paria van morgen worden. En dat is ook precies wat hier gebeurd is, want de opvolger van de Paus die Filippo Archinto destijds had bevorderd tot bisschop heeft hem vervolgens, door politiek gemanoeuvreer met zijn schaakstukken op het bord van de macht, even hard opzij geschoven. Een jaar later overleed de gevallen bisschop in ballingschap.

(PORTRET 13) Er zijn heel wat ideeën op dit multi-interpretabele atelierproduct van Titiaan losgelaten. Enkele daarvan zijn behoorlijk uit de heup geschoten, en soms lijkt de ene interpretatie de andere deels of soms geheel tegen te spreken, terwijl een andere heus wel hout lijkt te snijden. Zoals dat hoort bij eeuwen later geformuleerde theorieën moeten we voorzichtig zijn om enkel met onze eigen bril te kijken naar iets wat toch echt binnen de context van vierenhalve eeuw geleden is gemaakt. Maar als we de interpretatie helder proberen te houden en alle elementen waaruit deze allegorie opgebouwd is optellen en logisch met elkaar verbinden, komen we wellicht toch wel ergens. In ieder geval lijkt dit schilderij, wat gemaakt is toen Titiaan een oude man was, in zijn retrospectief het concept van het onomkeerbare verstrijken van de menselijke levensfasen te verbeelden. De jeugd heeft slechts een toekomst heeft om naar te kijken, terwijl de midden in zijn leven staande man de wereld zelfverzekerd inkijkt en tenslotte de oude man alleen nog maar het verleden heeft om naar te kijken. De tekst over ‘prudentia’ erbij betrekkend levert de (overigens meest gangbare) interpretatie op dat de oude op zijn leven terugkijkende Titiaan de mens (dus zichzelf) een gebrek aan voorzichtigheid en verstandigheid voor wil houden. Hij lijkt daarmee de onbezonnen sensualiteit van zijn jeugd die gevolgd werd door de arrogantie van zijn volwassen leven te betreuren. Binnen deze analogie zou de hongerige wolf wel eens alle herinneringen kunnen verslinden, terwijl de krachtige leeuw niets anders doet het altijd razendsnel verstrijkende heden stoer te bezetten en ten slotte de onbevangen hond, door een gebrek aan levenservaring, alleen nog maar naar de toekomst kan kijken. Vanzelfsprekend bouwt elke levensfase op de voorgaande voort en het lijkt erop dat Titiaan ons waarschuwt dat tegen de tijd dat je ergens spijt van krijgt, het definitief te laat is.