Een avond waarop enkele hardnekkige mythen over Dordrecht zullen worden afgevoerd vanuit drie vakgebieden waaronder archeologie. Wie is daar nu niet nieuwsgierig naar? Hou er wel rekening mee dat voor de Trinitatiskapel geldt: “Vol is vol!”. Het kan dus gebeuren dat je voor een dichte deur komt te staan....

Nieuws over de afstudeerscriptie over samenleven in laatmiddeleeuws Dordrecht.

"Ik hoef niet in geld te kunnen zwemmen, maar een beetje pootjebaden ..." Dat laatste moet de eigenaar van ArcheotopstukDordt#219 wel zijn gelukt als ze vol met zilvergeld zaten, deze (geld)buidels! Ze zijn alle drie tussen 1981 en 1982 opgegraven bij Huis de Gouden Leeuw, dat op de plaats van de latere Twentsche Bank stond (Groenmarkt 3-5). De naam van dat huis doet al vermoeden dat de eigenaar niet genoeg had aan één geldbuidel... En dat er later een bank bovenop de middeleeuwse (geld)buidels is gezet klinkt ook wel grappig. In het boek Purses in Pieces is te lezen dat buidels werden gemaakt van dun en soepel materiaal. De hier getoonde buidels zijn dan ook gemaakt van geitenleer. Kleinere buidels waren voor geld, in de grotere kon van alles worden bewaard. Ze werden zowel door mannen als vrouwen gedragen. Onder de middeleeuwse en 16 -eeuwse buidels komen twee typen voor: de buidel die van een rechthoekig stuk leer is gemaakt, met een rechte onderkant (een beetje zoals een knikkerzak) en de buidel die is gemaakt van een rond stuk leer, dus zakvormig, met een ronde onderkant. Ongeacht de vorm konden ze vrijwel allemaal aan de bovenkant worden dichtgetrokken met een koord, een lint of een veter. Dat is ook het geval bij de hier getoonde 15e -eeuwse (rechthoekige) exemplaren. Met de veter kon de buidel tevens aan de gordel worden gehangen, al was daar soms ook een apart bandje voor aanwezig (hier niet waargenomen). Decoraties zoals we kennen van de gordeltassen zijn niet aangetroffen op buidels. Dat heeft namelijk weinig zin, vanwege alle plooien in het leer en het feit dat er geitenleer werd gebruikt, dat gestempelde of ingedrukte decoraties niet goed vasthoudt. Soms zijn er echter wel siersteken aangebracht op de naden. Geldbuidels zijn altijd nogal tijdloos geweest en worden tot op heden gebruikt. Of wordt de leren geldbuidel nu ingehaald door de tijd en hebben we binnen enkele jaren alleen nog maar een virtuele geldbuidel om onze bitcoins in te bewaren...? Foto links: buidel-afmetingen 20x20 cm, datering 1480 (zie Purses in Pieces, p. 63, fig. 105) Foto midden: buidel-afmetingen 12x10 (zie Purses in Pieces, p. 64, fig. 107). Een datering wordt niet genoemd, maar aangezien deze buidel uit hetzelfde vondstnr. komt als buidel op de linker foto zal de datering waarschijnlijk ook rond 1480 liggen. Foto rechts: buidel-afmetingen 18x18 cm, datering 15e eeuw (zie Purses in Pieces, p. 64, fig. 108). Zelfde opgraving maar uit een ander vondstnr. Deze buidel heeft een sluiting met een dubbel trekkoord (een beetje zoals de broodzakjes voor versgebakken broodjes uit de supermarkt). Een dergelijke buidel is echter als beschermhoes voor een boek afgebeeld op een 15e -eeuws schilderij (zie Purses in Pieces fig. 109). Het hoeft dus niet altijd om een geldbuidel te gaan.

Met het gezicht van een 11e-eeuwse Dubbeldammer!

“Alsof de stadsmuur in Dordrecht nooit is weggeweest.”

Met ArcheotopstukDordt #218 starten we 2018! Iedereen nog de beste wensen! Voor dit topstuk gingen we op zoek naar meer informatie over wafelstempels, want dat is wat dit is: een 'r-waf' (een wafelstempel van roodbakkend aardewerk). Maar dat bleek lastiger dan gedacht, want in de meeste bekende literatuur is niets over wafelstempels te vinden. Dan maar eens kijken wat erover op internet staat. Ook niet veel maar zo kwamen we wel op www.nieuwjaarsrolletjes.nl Wie had ooit gedacht dat dáár een website over zou bestaan! In ieder geval is daar te lezen dat in het noorden en oosten van ons land het al eeuwenlang traditie is om rondom de jaarwisseling de gasten op nieuwjaarsrolletjes te trakteren. Deze wafeltjes werden in de donkere dagen voor kerst gebakken, als iedereen thuis rondom de kachel of het vuur zat. Traditioneel worden in Drenthe en Overijssel in december de platte wafeltjes gegeten, maar vanaf nieuwjaardag worden ze als rolletjes gepresenteerd. De achterliggende gedachte is dat in december het oude jaar volledig is ontvouwen, terwijl op nieuwjaarsdag het rolletje het onbekende jaar symboliseert. Mooi verhaal, alleen is onze wafelstempel opgegraven in Dordrecht (Zuid-Holland) en niet in het noorden of oosten van ons land. En wafels maken met behulp van een honingraat-stempel suggereert een dikkere koek dan een plat wafeltje. De dikkere en meer zuidelijk vervaardigde (Brusselse) wafels werden meestal ook gegeten rond oud en nieuw. In de 13de eeuw was er zelfs al sprake van een gilde van wafelbakkers (zie: http://www.bakkerijwiki.nl/index.php?t=4&h=75&s=268#Wafels). Beide soorten wafels werden/worden echter met een wafel-ijzer gemaakt: twee ijzeren helften met een honingraadstructuur aan de binnenkant en een lange steel om 'm in het vuur te houden. Maar wij hebben een stempel (met een oppervlak van 13x17 cm) met honingraad-patroon... Werden dit soort wafels dan - voordat ze met een ijzer werden gemaakt - met behulp van een keramische stempel vervaardigd? Hoe oud is die traditie van het wafel-maken dan eigenlijk? Volgens een website over Brusselse wafels komen deze waarschijnlijk al sinds de ijzertijd voor en bestaat het ruitjespatroon sinds de 13e eeuw. Maar: ook deze wafels zouden tussen twee ijzers zijn gemaakt. Op de site van Coquinaria is echter te lezen dat wafelijzers in de 13e eeuw zijn 'uitgevonden'... Hoe dan ook: het gebruik van een ijzer is al tamelijk oud. Onze stempel (in 1975 opgegraven aan de Heer Heyman Suysstraat) wordt gedateerd tussen 1500 en 1600. Die was er dus zeker niet als eerste... Wat we wel weten is dat brood en koeken in de Middeleeuwen werden versierd tijdens feestdagen zoals Kerstmis, Driekoningen en met name Nieuwjaar. Daar is veel leuks over te lezen op deze webpagina: http://www.bakkerijwiki.nl/index.php?t=4&h=84&s=411 Misschien werd onze stempel in de 16e eeuw gebruikt voor het transformeren van 'gewoon' nieuwjaarsgebak tot een wafel-look-a-like... Wil je zelf eens als middeleeuwse koekenbakker aan de slag, maak dan eens 'wafeltjes-met-sneeuw' volgens het recept op deze webpagina: http://coquinaria.nl/wafeltjes-met-sneeuw/ (en het mooie is: met een elektrisch wafelijzer bereik je hetzelfde resultaat!)

Paardenkaak omgebouwd tot prikslee.

Blog ‘Slag bij Vlaardingen’ 3: “kleingrondbezitters”

Blog ‘Slag bij Vlaardingen’ 2: veenontginningen